Mançuların İlk Doğu Türkistan İstilâsı

XVII. yüzyılın ilk yarısında Tanrı Dağları’nın kuzeyinde İli merkezli Cungarya Hanlığı kurulmuş ve bu dönemde güneyde ise Ak Dağlılar ve Kara Dağlılar olarak adlandırılan iki Hocalar grubu arasında yoğun bir mücadele yaşanmaktaydı. Bu dönemde Ak Dağlılar, Yarkent Hanı İsmail Han tarafından saf dışı bırakılmış ve dinî liderleri Apak Hoca, Cungarların yardımını talep etmiştir. Bu durum Cungarların, “Küçük Buhara” olarak bilinen Kaşgar’ı ele geçirmelerinin yolunu açmıştır.

Bu sırada Mançular da, önce Kumul’u ardından da Turfan’ı Cungarların elinden alarak Doğu Türkistan’ın doğusunda varlık göstermeye başlamışlardır. 1755 yılında Cungarya’yı ele geçiren Mançular, Cungarların politikasını benimseyerek Tanrı Dağları’nın güneyine doğru ilerlemeye karar vermişler ve 1759 yılında Doğu Türkistan’ın ilk istilasını gerçekleştirmişlerdir.

Ancak bitmeyen çatışmalar ve kavgalar nedeniyle Hocalar, Cungarlara ve Mançulara karşı birlikte direnme fırsatını kaçırmışlardır. İç çekişmeler ve bölünmüşlük, vatanlarını istila eden Cungarlar ve Mançulara karşı etkili bir direniş göstermelerini engellemiştir. Bu durum, Doğu Türkistan’ın siyasi ve toprak bütünlüğünü daha da zayıflatmış ve bölgenin istilalara açık hale gelmesine yol açmıştır.