Yedi Hoca İsyanı
1847 yılında, Doğu Türkistan’da Yedi Hoca İsyanı gerçekleşti. Bu isyan, Ch’ing Hükümeti’ne ve yerel feodal yöneticilere karşı bir mücadele olarak ortaya çıktı. İsyanın içine Tanrı Dağları’nın eteklerinde yaşayanlar ve Pamir, Koyonluk dağlı bölgelerinde yaşayan Uygur, Tacik gibi halklar da dahil oldu. Bu gelişmeler, halk ile yöneticiler arasındaki bağın zayıflamasıyla birlikte gerçekleşti. Ch’ing Hükümeti yerel yöneticilere belirli yetkiler verirken (yönetim, kendi askerlerini bulundurma gibi), vergi oranını da yükseltmeye başlamıştı.
Yusuf Hoca’nın oğlu Mahmud Emin (Katta Töre) ve Bahaddin Hoca’nın oğlu Valihan Töre liderliğinde, Küçük Han Töre, Cahangir oğlu Buzruk Han Töre, Tugel Töre ve isimleri bilinmeyen iki hoca, Eylül 1847’de Hokand’dan kaçarak 100’den fazla Ch’ing askerini öldürdüler. Daha sonra Ch’ing askerlerinin şehre geldiğini öğrenen 3 bin Ch’ing askeri Yeni Şehir’e (Gülbağ olarak da bilinir) sığındı ve yeni kuvvetlerin gelmesini bekledi. Hokandlı tüccarlar tarafından yönlendirilen bir grup, geceleyin şehir kapılarını hocalara açtı. Hocalar, şehir halkının da yardımıyla Yeni Şehir’e saldırdılar. Aynı zamanda Yeni Gisar, Yarkent, Maralbaşı gibi bölgelerdeki şehirlere de askerler gönderdiler. Katta Töre, Kaşgar Hanı olarak tahta geçti ve diğer hocalara da birer şehir verdi. Tevekkel Töre Aksu’yu, Katta Töre Yarkent’i ele geçirmek için yola çıktı. Ancak Katta Töre, İli’den gelen Ch’ing askerlerinin varlığını duyduğunda geri döndü.
Ch’ing Hükümeti, Gansu yöneticisi Wa Yun Gay’ı askeri hazırlıklar için Sucu’ya gönderdi. Lyu Shen liderliğindeki 20.000 Ch’ing askeri, Kasım ayının sonunda Muzart’ı aşarak Yarkent’e ve oradan da Yeni Gisar’a doğru ilerledi. Ancak hocaların yolunu kesen Ch’ing askerleri, Kökürük’te yenildi ve Kaşgar Yeni Şehir’deki kuşatmayı kaldırarak Hokand’a kaçtılar. Ch’ing askerleri hocaları kolayca kovdu ve onları takip etmedi. “Yedi Hoca İsyanı”, Ch’ing askerlerinin cezalandıracağından korkan ve Anciyan’a kaçan 20.000 Doğu Türkistanlı masum ailenin ölümüyle sonuçlandı. Kaşgar, Aksu ve Yarkent şehirlerinin yaklaşık 100.000 sakininin, dağ geçitlerinin karlı olması nedeniyle Anciyan’a ulaşamadığı bilinmektedir. Bu zorunlu göç, XIX. yüzyılda Doğu Türkistan’dan Fergana Vadisi’ne yapılan en yıkıcı göçlerden biridir. Sadece Margalan Bek’i Utembay Kuş Beği’nin yardım eli uzattığı bilinmektedir. Utembay Kuş Beği, Oş şehrinden topladığı 300 binayak ve gece gündüz demeden kurtarabildiği insanları kurtarmak için çaba gösterdi.
