&
loading
ATLA
Doğu Türkistan’da Toplama Kampları Adım Adım Soykırım
1857

Valihan Töre İsyanı

Valihan Töre, Yedi Hoca İsyanı’na katıldıktan sonra fırsat kollamış ve yeni bir mücadele için hazırlanmıştır. Ancak 1855 ve 1856 yıllarında başlattığı mücadeleler başarısız olmuştur. Bölgede düzensizlik arttığında, Hudayar Han’ın Buhara’ya kaçması Valihan Töre için bir fırsat olmuştur. Valihan Töre, Kaşgarlı yedi kişiyle birlikte Hokand’dan kaçarak Oş ile Kaşgar arasındaki Oksalur Karargahı’na gelmiştir. Orada bulunan askerleri kendi yanına çekmeyi başarmıştır. Kırgız boylarını da yanına alarak gücünü artıran Hoca, Haziran 1857’de Doğu Türkistan’a sefer düzenlemiştir. Yarkent ve Kaşgar dışındaki tüm bölgeyi ele geçirmiştir. Valihan Töre’nin bölgeyi ele geçirmesi üzerine Yarkent’in Çinli yöneticisi Pekin’e askeri yardım talep etmiştir. Valihan Hoca, Kaşgar’ı ele geçirdikten sonra Ch’ing Hükümeti için çalışan tüm etkili kişileri öldürmüştür. Ancak Yarkent halkı, Valihan Töre’nin hoca soyundan olmadığı ve kendini hoca olarak görmesini kabul etmeyerek onu şehre sokmamıştır. Valihan Töre zalim biri olarak bilinir ve birçok insanın kafasını kesmiştir. Ch’ing askerlerinin bölgeye gelmesiyle, daha önceden kaçan askerler Fergana’ya kaçarken, Valihan Töre ise Darvaz’a kaçmıştır. Darvaz yöneticisi İsmail Şah, Hoca’nın getirdiği serveti alarak onu Hokand’a göndermiştir. Yarkent’i kuşatan askerler de kuşatmayı kaldırarak kaçmıştır. Valihan Töre’nin Hokand’a getirilmesinden sonra, suçlanmak yerine zarara uğramış biri olarak gösterilmiştir. Sonraki yazılara göre, Valihan Töre Yakup Bek’in emriyle  idam edilmiştir. Fergana’ya ise Valihan Töre’nin kaçmasından sonra 80.000 kişi kaçmış, ancak sadece 15.000 kişi Fergana’ya ulaşabilmiştir. 

Valihan Töre İsyanı