M.S. 840 Karahanlı Devletinin Kuruluşu

Reşat Genç, Pritsak’ın verdiği bilgilere şüpheyle yaklaşarak Karluklar’ın o dönemde güçlü bir siyasi varlık oluşturmadığını ileri sürer. İsmail b. Ahmed’in 893 yılında Talas’a gelerek Karluk yabgusunun hatunu dahil olmak üzere 15.000 kişiyi esir alıp dönmesini örnek göstererek Karlukların Karahanlılar gibi büyük bir devlet kuracak kadar güçlü olmadığını ve eğer güçlü olsalardı Sâmânîler karşısında zor durumda kalmayacaklarını belirtir.

Genç ayrıca, Karluklar’ın liderlik ettiği hükümdarların kağan, hakan veya han gibi unvanlar taşımadığını ve Karluklar’ı Karahanlılar’ın kurucusu olarak kabul etmenin mümkün olmadığını savunur. Ona göre Karahanlıların kurucusu Karluklar değil Yağmalar’dır. 840’ta Uygur Devleti’nin yıkılmasının ardından Uygur hükümdar ailesinden başbuğların yönetiminde bulunan Yağmalar, Kaşgar’a gelmiş ve bazı bölgeleri Karluklardan alarak bölgede hâkimiyet kurmuşlardır. Daha sonra hâkimiyet alanlarını genişletmiş ve Çu ve İli vadilerini ele geçirmişlerdir. Çu vadisindeki Balasagun, Kaşgar ile birlikte devletin önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir.

Yağmalar’ın başındaki hükümdarların “Buğra Han” unvanını kullandığı ve Çiğiller hükümdarının da “Tekin” (Tegin) unvanını kullandığı şeklindeki bilgiler, Yağmalar’ın Uygurların bir kolunu oluşturduğunu gösterir. Ayrıca, Ḥudûdü’l-ʿâlem’de de Yağmalar’ın Kâşgar ile Artuç’un kontrolünde olduğu belirtilir. 1105’te Karahanlı sarayından Abbâsî Halifesi Müstazhir-Billâh’a elçi olarak gönderilen Ebü’l-Mecd Mahmûd b. Abdülcelîl’in Satuk Buğra Han’ın Artuçlu olduğunu ifade etmesi de Yağmalar’ın Karahanlılar’ın kurucusu olduğunu gösteren güçlü delillerdir.